به گفتهی سازمان جهانی قهوه (ICO)، ما روزانه در جهان ۱.۴ میلیارد فنجان قهوه مصرف میکنیم. نزدیک ۴۰٪ از این مقدار یا ۴۰۰ میلیون فنجان قهوه به طور روزانه فقط در ایالات متحدهی آمریکا نوشیده میشود. در واقع قهوه بعد از آب، محبوبترین نوشیدنی جهان است.
در حدود چهارصد سال پیش، درختچهی استوایی Coffea Arabica با برگهای سبز براق و گیلاسهای قرمز روشن، خارج از جهان عرب و گوشهای از کشور اتیوپی، جایی که در قرن نهم میلادی مطابق با افسانهها توسط بز چرانی که متوجه شد حیواناتش پس از جویدن گیلاسهای آن فعالتر میشوند و شب را بیدار میمانند کشف شد، عملا ناشناخته بود.
در طی سالیان گذشته، از زمانی که متوجه شدیم قهوه میتواند در جهات مشابه بر ما اثر گذارد، این گیاه اقدامات زیادی برای گونهی انسان انجام داده و همچنین گونهی ما به نوبهی خود برای این گیاه بسیار مفید بوده است. ما بیش از ۱۱ میلیون هکتار زیستگاه جدید در جای جای جهان در اختیارش گذاشتیم، ۲۵ میلیون خانوادهی کشاورز را برای مراقبت و تغذیهی آن مامور کردیم و بهایش را تا جایی که به یکی از با ارزشترین کالاهای تجاری دنیا بدل شد، افزایش دادیم. برای درختچهای که نه خوراکی است و نه چندن زیبا و نه حتی پرورشاش راحت است، معاملهی بدی نیست!
اگر به تازگی با دنیای جادویی قهوه آشنا شدهاید، دانستن مبانی این علم، هنر و صنعت، از ضروریات کاوش در عجایب آن است. مجموعه مقالات «مبانی قهوه برای تازه کارها»، میتواند دید شما را به این دنیای جدید روشنتر کند.
کشت قهوه به صورت مصنوعی و گلخانهای تا حدودی در سراسر جهان امکانپذیر است. اما کشت قهوه به صورت طبیعی، بیشتر در کشورهای آفریقایی مانند اتیوپی و یمن، آمریکای جنوبی مانند کلمبیا و برزیل و آسیایی مانند ویتنام، اندونزی، هند و ... انجام میپذیرد. این کشورها که در حد فاصل مدارهای استوا و راسالجدی واقع شدهاند، روی نقشه به صورت کمربندی دیده میشوند که در ادبیات تخصصی به آن کمبرند یا مدار قهوه (Coffee Belt) گفته میشود.
کشت قهوه بسیار به کشت پسته شبیه است. بذرهای گیاه قهوه با رعایت فاصلهی ۱۰ متری از یکدیگر کاشته خواهند شد که برای این کار به مزارع بسیار بزرگی نیاز است. اولین باردهی ایدهآل گیاه قهوه، ۷ تا ۱۰ سال پس از تبدیل نهال به درخت زمان خواهد برد. همانطور که از ظاهر امر پیداست، کشت قهوه کاری بسیار پر زحمت، پر هزینه و پر ریسک است.
بهصورت کلی چهار گونهی اصلی نژاد قهوه به نامهای عربیکا، روبوستا، لیبریکا و اکسلسا طی سالیان سال کشف و کاشت شده است. این نژادهای مختلف، از لحاظ نوع درخت، درختچه یا بوته بودن و ظاهر و گوشتهی میوه با هم متفاوت بودهاند. بعد از گذشت سالیان، این نژادها به دو گونهی اصلی عربیکا و روبوستا تقلیل یافت. اگرچه این دو گونه، خود تقریبا شامل ۱۲۵ هزار زیرگونه هستند، اما تنها حدود ۱۰ زیر گونه از آنها امروزه در حال کشت و استفاده است.
با توجه به ویژگی جذب ژنتیک گیاه قهوه از خاک، قهوههای هر خواستگاه خصیصههای طعمی متفاوتی با یکدیگر دارند. به عنوان مثال، قهوههای اتیوپی دارای عطری بسیار میوهای و مرکباتی هستند، گاهی به طور مشخص عطر توت فرنگی یا بلوبری از آنها به مشام میرسد. در مقابل، قهوههای برزیل، طعم و عطری عمیق، آجیلی و شکلاتی دارند. قهوههای کلمبیا، طعم یادهای میوههای هستهدار مانند هلو، زردآلو و شلیل و قهوههای روبوستای سوماترای اندونزی طعمیادهای چوبی، کاج و شکلات تلخ را دارا هستند.اگر مدار قهوه را از وسط به نیم تقسیم کنیم، مزارع و شرایط نیمکرهی غربی مساعد رشد قهوهی عربیکا و نیمکرهی شرقی مناسب کشت قهوهی روبوستا است. منبع نگاره: CoffeeForLess.com
میوهی گیاه قهوه، گونهای از گیلاس است که طیف رنگی آن از کال تا رسیده، از سبز، زرد، نارنجی، قرمز و بنفش گسترده است. بهترین زمان برای برداشت میوه، زمانی است که قرمز رنگ باشد؛ در این زمان، گیلاس قهوه شیرین و خوشمزه و کاملا قابل خوردن است.
گیلاس قهوه رسیده و نارس. منبع نگاره: PerfectDailyGrind.com
به پوستهی گیلاس قهوه، اگزوکرپ گفته میشود. زیر پوستهی گیلاس، لایهای نازک به نام مزوکرپ وجود دارد که به طور عام به نام پالپ یا گوشته شناخته میشود. لیزاب لایهی داخلی پالپ است. همچنین لایهای از پکتین
در زیر لیزاب وجود دارد که سرشار از قند است. پس از آن به بذر قهوه میرسیم که به صورت تخصصی اندوزپرم نام دارد و به طور عام به نام «دانه قهوه» شناخته میشود. معولا یک جفت دانه در هر گیلاس قهوه وجود دارد که هر کدام از آنها توسط پوستهای نازک و قشایی پوستی به نام پارچمنت (با نام علمی اندوکرپ) پوشیده شدهاند.
با تشکر از جناب آقای «پرهام لطیفی» که در گردآوری این مقاله کمک شایانی نمودند.
مجموعه مقالات «مبانی قهوه برای تازه کارها» درسایت خوش کالا:
۱- آشنایی اولیه با گیاه قهوه، میوه و کشت آن
۲- تفاوت قهوهی عربیکا و روبوستا
۳- قهوهی اسپشیالتی چیست و چه تفاوتی با قهوهی تجاری دارد؟
۵- رست یا برشتهکاری قهوه
کنترل عصارهی قهوه، بهترین و هم یکی از سختترین موارد در دمآوری قطرهای است. عناصر بسیاری باید در نظر گرفته شود، آنها را به درستی ترکیب کرده و میتوانید یک قهوهی خوشمزه داشته باشید.
موج سوم قهوه. در کافیشاپها و فضای مجازی بارها با این اصطلاح روبهرو میشویم؛ اما واقعا معنای آن چیست؟ تفاوت آن با قهوهی اسپشیالتی و موج اول، دوم و چهارم در چیست؟
قهوه دوستان با هر سطح از تخصص، تا حدودی با اسامی «عربیکا» و «روبوستا» آشنا هستند که برای اشاره به دو گونه دانهی قهوه که برای مقاصد تجاری کشت میشوند مورد استفاده قرار میگیرند.